Gesprek met AIEG: hoe de openbare verlichting van vandaag en morgen slim beheren?
De openbare verlichting in België wordt beheerd door netbeheerders. Ze ontwikkelen en onderhouden ook het laag- en hoogspanningsnetwerk, en investeren daarin.
In Wallonië is netbeheerder AIEG verantwoordelijk voor de Naamse gemeenten Andenne, Gesves, Ohey en Viroinval, de Henegouwse gemeente Rumes en binnenkort ook Brunehaut.
Omdat AIEG voordeel wil halen uit de nieuwste technologieën, volgt het de technologische ontwikkelingen op de voet. Want als pionier weet de netbeheerder maar al te goed dat het dankzij die technologieën:
- De eigen uitgaven onder controle kan houden, net als die van de gemeenten waarvoor het verantwoordelijk is.
- De gemeenten een geavanceerde dienstverlening kan aanbieden.
- Hun inwoners meer visueel comfort kan geven.
We hadden het plezier om algemeen directeur Guy Deleuze en technisch directeur Soufiane Kadari van AIEG te spreken. Ze vertellen u hoe ze over de openbare verlichting van vandaag en morgen denken.
Energie besparen en verlichting harmoniseren
“De verlichtingspalen van alle gemeenten die we beheren, waren uitgerust met HID-armaturen met vermogens van 70 tot 150 W. Met de komst van ledtechnologie in openbare verlichting en met het oog op de energiebesparingen die de technologie zou kunnen opleveren, zijn we beginnen nadenken over de mogelijkheid om de palen met ledverlichting uit te rusten.
We wilden de verlichting ook harmoniseren om het visueel comfort van de weggebruikers te verhogen. Want alle gemeenten hadden armaturen met verschillende lichtbronnen en dus verschillende kleurweergaven en lichtsterktes. Die lichtveranderingen waren voor automobilisten en zwakke weggebruikers visueel niet comfortabel. Uniforme ledverlichting maakt hun ritten en verplaatsingen veel veiliger en aangenamer.
Daarom zijn we in 2009 begonnen om in 2 wijken ledverlichting te testen. Dankzij die testen konden we berekenen hoeveel energie de verlichting echt bespaart, testen hoe betrouwbaar de technologie is en achterhalen hoe de bewoners de nieuwe verlichting aanvoelen.
Op basis van die testen zijn we beginnen na te denken om die ledoplossingen in een eerste gemeente te installeren.
Viroinval, de eerste stap naar energietransitie
De gemeente Viroinval was de eerste die ons vroeg om haar openbare verlichting te moderniseren. In 2014 vervingen we de HID-armaturen door TECEO-ledarmaturen. Omdat de dimtechnologie toen nog niet toeliet om de verlichting per armatuur te beheren, kozen we voor een vooraf ingestelde dimming die de lichtsterkte 6 uur lang met 50% vermindert.
Vandaag besturen we 6.500 verlichtingspunten met het slimme beheersysteem. Dat is een primeur in Wallonië.
Ontwikkeling van het slimme lichtbeheersysteem
Daarna ontwikkelde Schréder een slim lichtbeheersysteem dat toelaat om armaturen individueel te dimmen. We zijn er altijd van overtuigd geweest dat die technologie veel voordelen zou opleveren. Zowel voor de gemeenten als voor hun inwoners en het milieu. Daarom stelden we de gemeenten voor om de nieuwe ledarmaturen te financieren door hun kapitaal voor openbare verlichting te verhogen. Wij namen de investering in het systeem voor beheer op afstand op ons.
De stad Andenne was de eerste die de nieuwe technologie toepaste. We vervingen er ongeveer 4.600 lichtpunten en sloten ze aan op het Schréder EXEDRA-beheersysteem. De andere gemeenten volgden, waaronder Taintignies en Rumes met 1.200 armaturen, en onlangs nog Ohey. De gemeente Brunehaut volgt binnenkort. Ook Gesves, dat hoewel uitgerust is met armaturen met ontladingslampen van 40 W, zal binnenkort voordeel halen uit de slimme ledverlichtingstechnologie. Ondertussen besturen we 6.500 lichtpunten met het beheersysteem. Dat is een primeur in Wallonië.
Testen en analyses om zo dicht mogelijk bij de behoeften te komen
Toen we het dimsysteem in de eerste gemeenten installeerden, voerden onze teams en technische directie verschillende testen uit om de lichtniveaus zo goed mogelijk op alle behoeften af te stemmen. Op basis van die testen stelden we vast dat de inwoners nog altijd tevreden waren als we de verlichting lieten starten op een sterkte van 40% en de lichtsterkte ’s nachts enkele uren tot 25% verminderden. Zo konden we dit schema opstellen:
- Wanneer de verlichting opspringt, dimmen we ze tot 40%. Dat vermindert de lichtsterkte met 60%.
- Vanaf 23 uur is de verlichting gedimd tot 30%, een vermindering van de lichtsterkte met 70%.
- Van middernacht tot 5 uur 's ochtends is de verlichting gedimd tot 25%, dat vermindert de lichtsterkte met 75%.
- Vanaf 5 uur 's ochtends verhoogt de lichtsterkte opnieuw langzaam.
Dat schema passen we overal in de gemeenten toe, behalve op de rijkswegen. Daar dimmen we de verlichting tot 60% op nationale wegen en tot 80% op wegen die als gevaarlijk worden beschouwd. Dat is nog altijd een vermindering van de lichtsterkte met 40 en 20%.
Dimmen? Of de openbare verlichting uitschakelen?
Toen de energiekosten de pan uit swingden, dachten de gemeenten eraan om zoals in veel andere Belgische gemeenten al hun openbare verlichting van 1 uur tot 5 uur ’s ochtends uit te schakelen.
Dankzij een nauwkeurige analyse van de verbruiksgegevens konden we hen laten zien dat ze met dimmen meer energie bespaarden dan met dat traditionele systeem (totale uitschakeling van de verlichting van 1 uur tot 5 uur ’s ochtends). De openbare verlichting in de gemeenten die AIEG beheert, verbruikte vóór het dimsysteem 3,5 miljoen kWh energie per jaar. Dankzij het nieuwe systeem daalde dat energieverbruik tot ongeveer 850.000 kWh/jaar. Dat komt neer op een vermindering van 2,65 miljoen kWh/jaar, of een energiebesparing van meer dan 75%.
De gemeenten zijn dan ook blij dat ze dit geavanceerde systeem hebben aangenomen. Dat laat ze toe om hun energieverbruik drastisch te verminderen en het geeft hun inwoners tegelijk meer veiligheid en comfort.
Naast die financiële voordelen en dat comfort biedt het beheer op afstand nog verschillende andere voordelen.
Optimale flexibiliteit voor lokale evenementen
De gemeenten die regelmatig evenementen organiseren zoals vuurwerkshows of lokale festiviteiten, kunnen ons vragen om hun openbare verlichting enkele uren uit te schakelen. Om dat te doen, volstaat het om de verlichting in het gevraagde gebied op voorhand in het beheersysteem te programmeren en de exacte data en tijden op te geven. Dankzij die flexibiliteit kunnen we de verlichting heel makkelijk beheren en op de behoeften van de evenementen afstemmen.
Reageren op burgers
Omdat we ook in real time een zicht op alle lichtpunten hebben, hoeven de inwoners ook geen storingen meer bij ons te melden. Toch nemen ze soms nog contact met ons op om een probleem te melden, bijvoorbeeld omdat de verlichting te hard staat. Dankzij de kracht van het systeem kunnen onze mensen de instellingen onmiddellijk op afstand aanpassen. Zo kunnen ze de sterkte van de armatuur verlagen en de bewoner vragen om de volgende dag te laten weten of de aanpassing oké is. Dat vermogen om snel op vragen te reageren, zorgt dat de inwoners meer tevreden zijn.
Nauwkeurige gegevens voor een onmiskenbaar financieel voordeel
Vroeger was het ook onmogelijk om defecte lichtpunten automatisch te detecteren. En om te factureren, namen we alle lichtpunten en vermenigvuldigden we die met het verbruik. Dankzij het systeem voor beheer op afstand weten de beheerders nu precies welke armaturen niet werken en kunnen ze het verbruik daaraan aanpassen. Dat levert een meetnauwkeurigheid op die onvergelijkbaar is met andere systemen. Aan het einde van het jaar toont een eenvoudig uittreksel uit de databank hoeveel elk afzonderlijk lichtpunt verbruikt. Dat levert een groot financieel voordeel op.
Eenvoud: het sleutelwoord bij verlichting
In openbare verlichting moet eenvoud koning zijn, vooral als je bijna 7000 lichtpunten beheert. Voor ons is een van de grote voordelen van het Schréder EXEDRA-beheersysteem dan ook het gebruiksgemak. We hebben bijvoorbeeld mensen zonder technische achtergrond opgeleid die de openbare verlichting nu perfect zelfstandig kunnen beheren.
Efficiënter beheer
Het beheer op afstand zorgde ook voor een revolutie in de manier waarop we de openbare verlichting elke dag beheren. Vroeger duurde het anderhalve maand om een auditrapport op te stellen. Vandaag kunnen we in amper 15 minuten een interactieve kaart genereren. Eke dag krijgen we ook rapporten met de bedrijfsstatus van de lichtpunten, zodat we storingen in real time kunnen volgen. Het technisch personeel ontvangt deze rapporten rechtstreeks en kan zo zien welke lichtpunten niet meer communiceren. Dankzij de informatie in die rapporten kunnen we ook efficiënter werken. Als bijvoorbeeld een hele straat rood oplicht, weet de technicus direct dat er een zekering is doorgebrand. Hij gaat dan meteen naar de dichtstbijzijnde cabine om het probleem op te lossen. Dankzij die verhoogde efficiëntie moeten we minder tijd steken in het onderhoud van de armaturen en hebben we minder kosten om storingsmeldingen af te handelen.
Dim- of detectiesysteem: het belang van aanpassing aan de lokale omstandigheden
We hadden kunnen kiezen voor een oplossing met detectiesystemen. Maar door de kenmerken van de gemeenten die we beheren, konden we dat systeem niet overal toepassen. In een winkelstraat in Andenne zou dat detectiesysteem niet efficiënt zijn omdat er continu verkeer is. Op het platteland zou het systeem wel geschikt zijn geweest, net als de dimoplossing.
We hadden de 2 oplossingen dus moeten combineren, maar we kozen om het systeem niet ingewikkeld te maken. Het is waar dat de heuvelachtige topografie van Wallonië uitdagingen met zich meebrengt om de verlichting op afstand te beheren. In sommige gebieden is de communicatie met de lichtpunten soms moeilijker, wat kan leiden tot signaalverlies. Maar met armaturen van 35 W die maar 15 tot 20 W verbruiken wanneer ze gedimd zijn, hebben we het juiste compromis gevonden om de openbare verlichting te optimaliseren, rekening houdend met de kenmerken van elke gemeente.
De gegevens die het systeem voor beheer op afstand levert, zijn een echte goudmijn. Er is een enorm potentieel om ze nog veel beter te gebruiken
Toekomstvisie op openbare verlichting
Het systeem voor beheer op afstand dat we hebben geïnstalleerd, is ontworpen om 15 tot 20 jaar mee te gaan.”
De toekomst van openbare verlichting ligt voor ons dan ook in een beter gebruik van de gegevens die dat systeem ons levert. Op dit moment gebruiken we maar 15 tot 20% van de gegevens van Schréder EXEDRA. Die gegevens zijn een echte goudmijn. Er is een enorm potentieel om ze nog beter te gebruiken.
We kunnen ons bijvoorbeeld voorstellen dat we elke ochtend automatisch een rapport krijgen dat aangeeft welke lichtpunten kapot zijn en de interventies van onze technici optimaal plant.
Kunstmatige intelligentie voor een sterkere toekomst
We geloven dat ook kunstmatige intelligentie in de toekomst een rol zal spelen in openbare verlichting. We gebruiken de technologie allemaal al zonder dat we het echt beseffen. Als je de kracht van AI ziet, is het geen oplossing waarbij je kunt doen alsof ze niet bestaat.
Daarom hebben we een samenwerkingsovereenkomst getekend met een professor van de Université Libre de Bruxelles die in kunstmatige intelligentie gespecialiseerd is. We hebben ook een onderzoeker aangenomen die 6 maanden zal werken aan onze rol als facilitator in energiegemeenschappen en daarna aan de ontwikkeling van zelfregulerende transformatoren. Op basis van de verzamelde gegevens zullen we dan analyseren hoe dit project moet evolueren. En waarom zouden we niet de volgende stap zetten naar een nog slimmer en efficiënter beheer van openbare verlichting door kunstmatige intelligentie te integreren?
Wilt u meer weten over slim beheer van openbare verlichting? Aarzel niet om contact met ons team op te nemen.